Коммандиттік серіктестіктің жарғылық капиталы
📘 I. Жарғылық капиталдың жалпы сипаттамасы
Жарғылық капитал – бұл коммандиттік серіктестіктің (КС) мүліктік негізін құрайтын, ақшалай түрде өрнектелген капитал, ол мыналарды қамтамасыз етеді:
· кредиторлар алдындағы жауапкершілікті;
· үлестер мен пайданы бөлуді;
· толық серіктестердің мүліктік қатысу кепілдігін;
· мөлшері мен өзгерістерін мемлекеттік тізілімде тіркеу мүмкіндігін.
⚠️ КС-те жарғылық капитал екі деңгейге бөлінеді:
· толық серіктестердің (басқаруға белсенді қатысатын) үлесі;
· салымшылардың салымдары – басқару үлесін есептегенде ескерілмейді, бірақ мүліктік массаға кіреді.
📑 II. Мақаланың тармақтарына түсіндірме
🔹 1-тармақ. Жарғылық капиталдың құрамы және мүліктік үлес
«Коммандиттік серіктестіктің жарғылық капиталы оның қатысушыларының салымдарынан тұрады...»
· Жарғылық капиталға барлық салымдар кіреді: әрі толық серіктестердің, әрі салымшылардың;
· Алайда, толық серіктестердің мүліктегі үлесі салымшылардың салымдарын есепке алмастан анықталады — бұл соңғылардың шектеулі қатысуын көрсетеді.
📘 Практикалық мәні:
· Мүлікті бөлу, таратылу немесе банкроттық жағдайында салымшылар активтерді басқаруға басым құқыққа ие емес.
📌 Мысал: «Агро-Инвест» КС мүлкін бөлу ісінде сот салымшының жылжымайтын мүлікті басқару үлесіне қатысты талабын қанағаттандырудан бас тартты, өйткені оның салымы шешім қабылдауға және басқаруға әсер етпейді.
📎 Қатысты нормалар:
· ҚР Азаматтық кодексінің (ҚР АК) 69-бабы — мүлікке салым енгізу;
· 73-бап — салымшының құқықтары;
· 70-бап — толық серіктестердің өкілеттіктері.
🔹 2-тармақ. Жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері және құзыреті
«Жарғылық капиталдың мөлшерін толық серіктестер айқындайды...»
· Тек толық серіктестер ғана жарғылық капиталдың мөлшерін белгілеуге және өзгертуге құқылы;
· Ол салалық заңнамада белгіленген ең төменгі шектен төмен болмауы тиіс.
📘 Салалық ерекшеліктер:
1. Микроқаржы ұйымдары — ҚР «Микроқаржылық қызмет туралы» Заңы (6-бап);
2. Коллекторлық агенттіктер — ҚР «Коллекторлық қызмет туралы» Заңы (10-бап).
📌 Мысал: ҚР «Микроқаржылық қызмет туралы» Заңының 6-бабына сәйкес, микроқаржы ұйымдары үшін жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері – 100 млн теңге (2024 жылғы жағдай бойынша – нақты заңнамамен қайта тексеру қажет).
🔹 3-тармақ. Жарғылық капиталды азайту — кредиторларды қорғау
«Жарғылық капиталды азайту барлық кредиторларды хабардар еткеннен кейін жүзеге асырылады...»
Негізгі құқықтық салдарлар:
1. Кредиторларды хабардар ету талабы — жариялылықты сақтау және адал контрагенттерді қорғау;
2. Кредиторлардың міндеттемелерді мерзімінен бұрын орындауды және залалды өтеуді талап ету құқығы — капиталды адал емес азайтудан туындайтын тәуекелдерді болдырмау тетігі;
3. Тәртіп бұзылған жағдайда — сот шешімімен таратуға негіз.
📌 Жоғарғы Соттың құқықтық ұстанымы:
· ҚР Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 27 маусымдағы №1 Нормативтік қаулысымен бекітілген банкроттық пен таратылу істері бойынша сот практикасын талдауында былай делінген: «Жарғылық капиталды азайту фактісін кредиторлардан жасыру — құқықты теріс пайдалану ретінде бағаланады және мүдделі тұлғаның талап арызы бойынша мәжбүрлеп таратылуға әкеп соғуы мүмкін».
📎 Қатысты нормалар:
· ҚР АК 49-бабы — шаруашылық серіктестіктегі қатысуды тоқтату негіздері;
· 50-бап — заңды тұлғаны тарату;
· ҚР «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы» Заңы — капиталдағы өзгерістерді тіркеу міндеті.
⚖️ III. Халықаралық тәжірибемен салыстыру
| Ел | Жарғылық капиталға көзқарас |
|---|---|
| Германия (HGB) | Толық серіктестер белгілейді, ең төменгі шек — салалар бойынша реттеледі |
| Франция | Capital social – басқарушы серіктестермен белгіленеді |
| Ұлыбритания | LP үшін міндетті ең төменгі шек жоқ, бірақ қаржы секторында FCA реттейді |
| АҚШ | Көптеген штаттарда LP үшін жарғылық капитал талап етілмейді – келісіммен реттеледі |
🔍 Қазақстанда жарғылық капитал тек экономикалық емес, тіркеу-заңдық қызметке де ие, әсіресе лицензияланатын қызмет түрлерінде.
📚 IV. Қатысты баптар мен заңдар
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ҚР АК 69-бап | Салым енгізу тәртібі |
| ҚР АК 70-бап | Толық серіктестердің жауапкершілігі |
| ҚР АК 73-бап | Салымшылардың құқықтары |
| ҚР АК 49–50-баптар | Қатысуды тоқтату және таратылу |
| ҚР «Заңды тұлғаларды тіркеу туралы» Заңы | Капиталдағы өзгерістерді тіркеу |
| ҚР «Микроқаржылық қызмет туралы» Заңы | 6-бап — МҚҰ капиталының мөлшері |
| ҚР «Коллекторлық қызмет туралы» Заңы | 10-бап — агенттіктер капиталының мөлшері |
📝 V. Ұсыныстар мен қорытындылар
1. Капиталды анықтау және өзгерту — тек толық серіктестердің өкілеттігі;
2. Салымшылар бұл процеске қатыспайды — бұл олардың пассив рөлін ескергенде орынды;
3. Жарғылық капитал өзгерген жағдайда:
o барлық кредиторлар ресми хабардар етілуі тиіс;
o әділет органдарында өзгерістер тіркелуі қажет;
o салалық арнайы талаптар ескерілсін (МҚҰ, коллекторлар).
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
